Jak leczymy alkoholików?
Od ponad 20 lat istnieje w Polsce nowoczesny system leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Już dano zniknęły oddziały, gdzie podstawową forma „leczenia była praca w przyśrodkowych gospodarstwach rolnych czy warsztatach. Zaprzestano już dawno trzymania pacjentów przez wiele miesięcy i wykorzystywania ich do prac porządkowych czy remontowych. Nie ma również słynnych oddziałów tzw. „rzyganek, gdzie pacjentów zniechęcano do picia kojarząc alkohol z apomorfiną (wywołującą wymioty). Dzisiaj rzadko stosuje się inne, również słynne leczenie awersyjne poprzez podawanie doustne disulfiramu (anticolu). Więc nie bójcie się! Jeżeli ktoś rozpoznał problem u siebie lub u członka swej rodziny, to warto podjąć leczenie!
Obecnie najważniejszą formą pomocy w placówkach leczących alkoholików jest psychoterapia uzależnienia od alkoholu, zajmująca się przede wszystkim mechanizmami tworzącymi tę chorobę. Musi więc powstać program psychoterapeutyczny umożliwiający uzyskanie następujących zmian w funkcjonowaniu pacjentów:
-zwiększenie zdolności do utrzymywania abstynencji;
-nauczenie się i korzystanie w życiu z umiejętności intrapersonalnych i interpersonalnych, potrzebnych do zachowywania trzeźwości;
-nauczenie się zapobiegania nawrotom choroby
-rozwiązywanie problemów osobistych.
Powstanie zmian u pacjentów w czasie psychoterapii jest procesem, co oznacza, że wymaga to odpowiedniego czasu, ale także odpowiedniej metody i intensywności oddziaływań terapeutycznych. Psychoterapia uzależnienia zakłada stosowanie odpowiednich strategii terapeutycznych, które dążą do osiągnięcia ostatecznych celów terapii, biorących pod uwagę aktualne ograniczenia, możliwości i potrzeby psychologiczne pacjentów. Ograniczenia te i możliwości zmieniają się wskutek naturalnego dochodzenia organizmu do równowagi w czasie coraz dłuższej abstynencji, wprowadzania pozytywnych zmian w życiu oraz, oczywiście, oddziaływań psychoterapeutycznych.
Program psychoterapii uzależnienia podzielony jest więc na etapy, w których stosowane są różne metody pracy z pacjentem.
Wyróżniamy 5 etapów strategicznych strukturalnej psychoterapii uzależnienia od alkoholu:
-rozpoczynania procesu zdrowienia;
-pracy nad uznaniem własnego uzależnienia i powstrzymywania się od picia;
-pracy nad rozbrajaniem mechanizmów uzależnienia;
-pracy nad zapobieganiem nawrotom i uczenie umiejętności potrzebnych do trzeźwego życia;
-pracy nad rozwiązywaniem problemów osobistych.
Całościowy wzorcowy program psychoterapeutyczny dla osób uzależnionych i członków ich rodzin obejmuje:
-Program psychoterapeutyczny dla osób uzależnionych od alkoholu: – pięć etapów psychoterapii
-Program opieki poszpitalnej (treningi zapobiegania nawrotom, treningi asertywności, treningi komunikacji małżeńskiej, szkoła dla rodziców i inne.);
-Program informacyjno- edukacyjny dla członków rodzin;
-Program psychoterapeutyczny dla osób współuzależnionych;
-Program profilaktyczno-terapeutyczny dla młodzieży z rodzin alkoholowych;
-Program psychoterapii dla Dorosłych Dzieci Alkoholików;
-Program pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie.
Program taki możliwy jest do realizacji tylko w dużych interdyscyplinarnych zespołach terapeutycznych, mogących prowadzić także badania skuteczności leczenia i dzięki temu stale udoskonalać metody terapii. My właśnie taki program posiadamy! Leczenie w ZLO Czarny Bór w systemie stacjonarnym trwa 42 dni. Pacjenci w tym czasie uczestniczą w około 300 godzinach zajęć. Plan dnia przewiduje m.in.: gimnastykę, edukację, zajęcia w grupie terapeutycznej, naukę zachowań ważnych dla trzeźwego życia, czas na prace własną, terapię indywidualną itp.
W zakładach całodobowych terapia powinna być bardzo intensywna (od 40 do 70 godzin tygodniowo), za to czas przebywania pacjentów ograniczony od 6-10 tygodni. Oznacza to, że na oddziałach mogą być realizowane tylko niektóre etapy terapii (zazwyczaj dwa lub trzy pierwsze wymieniane powyżej), bowiem proces zachodzenia psychologicznych zmian w pozostałych etapach wymaga znacznie dłuższego czasu, którego nie zrekompensuje zwiększona intensywność zajęć.
W dużych placówkach ambulatoryjnych, w których pracuje wieloosobowy zespół terapeutyczny powinien być prowadzony całościowy program psychoterapeutyczny (obejmujący wszystkie pięć etapów rozłożonych w czasie od roku do dwóch lat) dla osób uzależnionych, a także powinny znaleźć się programy pomocy psychologicznej dla członków ich rodzin.W małych placówkach ambulatoryjnych, jakimi jest większość poradni, powinny być realizowane przynajmniej pierwsze 2-3 etapy terapii. Ważne jest, by placówki takie utrzymywały kontakt z dużymi ośrodkami terapii uzależnień i tam odsyłały pacjentów na kontynuację psychoterapii.
Wszystkie placówki powinny posiadać podtrzymujące w utrzymywaniu trzeźwości oferty terapeutyczne dla osób, które ukończyły program. Chodzi tu głównie o różnego rodzaju zajęcia pomagające w zapobieganiu nawrotom. Wszędzie też powinien być realizowany przynajmniej informacyjno- edukacyjny program dla członków rodzin. Konieczna jest też współpraca z abstynenckim środowiskiem samopomocowym, w tym przede wszystkim z ruchem AA i klubami abstynentów.
Leczenie w systemie ambulatoryjnym trwa ponad rok. Pacjenci uczą się najnowszej wiedzy na temat swojej choroby, rozpoznają skutki swojego picia alkoholu, uczą się nowych zachowań, które pomogą im utrzymywać abstynencję i lepiej radzić sobie z problemami życiowymi. Psychoterapia uzależnienia od alkoholu realizowana jest na spotkaniach indywidualnych i grupowych. Nowi pacjenci spotykają się z tymi co długo nie piją i w ten sposób czerpią nadzieję na zmianę.
Ambulatoryjny Intensywny Program Terapii Uzależnień w naszych Poradniach trwa 33 tygodnie, w czasie tego etapu terapii obowiązuje obecność na zajęciach 2-3 x w tygodniu.
Ambulatoryjny Program Kontynuowania Terapii obejmuje 13 tematów realizowanych w 13 tygodni. Każde spotkanie to okazja do poznania nowej wiedzy, przetrenowania nowych umiejętności i dokonania analizy własnych doświadczeń życiowych. Spotkania te stwarzają możliwość: Poznania siebie, doświadczenia tego po co potrzebni są nam inni ludzie. Jest to również sposobność, aby poznać jak ważna jest praca, uczciwość i wyrażanie uczuć w trzeźwieniu.
Program Terapii Pogłębionej Zajęcia odbywają się w formie trzydniowych spotkań tzw. warsztatów. Tematy spotkań to: Rozwój poczucia własnej wartości; Komunikacja małżeńska; Praca nad złością; Asertywność; Rozwój osobisty; Psychoterapia Dorosłych Dzieci Alkoholików.
mgr Jacek Telesfor Kasprzak
superwizor-specjalista psychoterapii uzależnień
psycholog kliniczny
